Tổng Quan Về Dinh Dưỡng Đạm (Nitơ - N) Trong Cây Trồng

Nguồn Gốc Và Quá Trình Hình Thành Nitơ Trong Tự Nhiên

Phần lớn thực vật không thể hấp thụ trực tiếp khí N₂ trong khí quyển mà chủ yếu tiếp nhận Nitơ dưới dạng muối nitrat (NO₃⁻) và amoni (NH₄⁺). Nitơ trong tự nhiên được chuyển hóa thông qua:

Nội dung chính

1. Nguồn Gốc Và Quá Trình Hình Thành Nitơ Trong Tự Nhiên

2. Tổng Quan Về Dinh Dưỡng Đạm (Nitơ - N) Trong Cây Trồng

3. Dấu Hiệu Thiếu Và Thừa Đạm Ở Cây Trồng Thiếu Đạm (Nitrogen Deficiency):

4. Thừa Đạm (Nitrogen Toxicity):

5. Đánh Giá Hàm Lượng Đạm Trong Đất

5.1. Đạm Tổng Số (N%):

5.2. Đạm Dễ Tiêu (NH₄⁺, NO₃⁻):

6. Các Loại Phân Bón Cung Cấp Đạm Phổ Biến

6.1. Phân Urê (Urea – CO(NH₂)₂)

7. Phân Amonium

7.1. Amon Clorua (NH₄Cl):

7.2. Amon Sunphat (SA – (NH₄)₂SO₄):

8. Phân Nitrat

8.1. Natri Nitrat (NaNO₃) và Canxi Nitrat (Ca(NO₃)₂):

8.2. Amon Nitrat (NH₄NO₃):

Tổng Quan Về Dinh Dưỡng Đạm (Nitơ - N) Trong Cây Trồng

Dinh dưỡng đạm (Nitơ - N) là yếu tố thiết yếu trong quá trình sinh trưởng và phát triển của cây trồng. Đây là loại dinh dưỡng khoáng được cung cấp chủ yếu thông qua các loại phân bón vô cơ chứa Nitơ. Tỷ lệ dinh dưỡng của phân đạm thường được đánh giá dựa trên phần trăm hàm lượng Nitơ (%N) có trong sản phẩm.

Quá trình hóa học:
Phản ứng tổng hợp amoniac:
N₂ + 3H₂ → 2NH₃
Điều kiện: Nhiệt độ cao (khoảng 2000°C) và áp suất 200 atm.

Hình ảnh: Chu trình Nitơ trong tự nhiên

Tuy nhiên, cây chỉ hấp thu khoảng 40% lượng đạm được bón, phần còn lại có thể bị rửa trôi hoặc bay hơi.

Dấu Hiệu Thiếu Và Thừa Đạm Ở Cây Trồng Thiếu Đạm (Nitrogen Deficiency):

Cây sinh trưởng kém, lá non nhỏ và nhạt màu, lá già ngả vàng và rụng sớm.

Rễ phát triển yếu, số lượng hoa và năng suất giảm đáng kể.

Hàm lượng protein trong hạt thấp.

Ví dụ: Lá cây cà phê thiếu đạm thường chuyển vàng từ đầu lá xuống.

Thừa Đạm (Nitrogen Toxicity):

Cây phát triển quá mức, lá to và xanh đậm nhưng yếu, dễ bị đổ ngã.

Cản trở ra hoa và kết trái.

Dễ bị sâu bệnh tấn công do mô mềm và thiếu sức đề kháng.

Đánh Giá Hàm Lượng Đạm Trong Đất

Đạm Tổng Số (N%):

Được xác định theo phương pháp Kjeldahl:

Mức độ	Hàm lượng Nitơ (%)
Đất nghèo	< 0,1%
Trung bình	0,1 – 0,15%
Khá	0,15 – 0,2%
Giàu	> 0,2%

Đạm Dễ Tiêu (NH₄⁺, NO₃⁻):

Phân tích theo phương pháp Chiurin-Kononova (mg/100g đất):

Mức độ	Hàm lượng
Nghèo	< 4 mg
Trung bình	4 – 8 mg
Giàu	> 8 mg

Các Loại Phân Bón Cung Cấp Đạm Phổ Biến

Phân Urê (Urea – CO(NH₂)₂)

Hàm lượng N: 44 – 48% (thường là 46%).

Loại phân có hàm lượng đạm cao nhất, chiếm hơn 59% sản lượng phân đạm toàn cầu.

Dạng viên trắng, dễ tan, hút ẩm mạnh. Có thể phun qua lá hoặc bón thúc.

Lưu ý: Không phơi nắng và cần bảo quản kín trong bao bì chống ẩm.

Giới hạn biurat: < 1,2% với cây cạn; < 5% với lúa nước.

Một số thương hiệu phổ biến tại Việt Nam:
Urê Phú Mỹ, Urê Hà Bắc, Urê Ninh Bình, Urê Cà Mau

Phân Amonium

Amon Clorua (NH₄Cl):

Hàm lượng N: 24 – 25%

Phân sinh lý chua, không phù hợp với cây mẫn cảm với Clo (chè, thuốc lá, hành…).

Không nên dùng ở vùng đất mặn hoặc khô hạn.

Hình ảnh: Amonium dạng ép mảnh và dạng bột

Amon Sunphat (SA – (NH₄)₂SO₄):

Hàm lượng N: 20 – 21%, có thêm 23 – 24% lưu huỳnh.

Phù hợp cho đất bạc màu, đất đồi (thiếu lưu huỳnh).

Dễ gây cháy lá nếu bón cho cây con.

Không nên sử dụng trên đất phèn nếu chưa cải tạo bằng vôi.

Hình ảnh: Phân Amon Sunphat

Phân Nitrat

Natri Nitrat (NaNO₃) và Canxi Nitrat (Ca(NO₃)₂):

Hàm lượng N thấp nhưng dễ hấp thu.

Phù hợp với đất chua và mặn.

Amon Nitrat (NH₄NO₃):

Hàm lượng N: 33 – 35%.

Chứa cả NH₄⁺ và NO₃⁻, tác dụng nhanh, phù hợp với rau màu và cây ăn quả.

Vì dễ bị lạm dụng để chế tạo thuốc nổ nên nhập khẩu và phân phối rất hạn chế.

Hình ảnh: mẫu phân Amon Nitorat (NH4NO3)

Dinh dưỡng đạm đóng vai trò sống còn trong sản xuất nông nghiệp. Việc lựa chọn loại phân bón đạm phù hợp, kết hợp với các yếu tố cải tạo đất và kỹ thuật bón phân hợp lý, sẽ giúp nâng cao năng suất và chất lượng nông sản. Với xu hướng nông nghiệp công nghệ cao hiện nay, việc sử dụng đạm hiệu quả và an toàn là chìa khóa để phát triển bền vững ngành trồng trọt.