Molipden (Mo) - Molybdenum

Nội dung chính

1. Ảnh hưởng của Molybden (Mo) đến quá trình sinh lý – sinh hóa của cây trồng

2. Cây trồng phản ứng tích cực với Mo

3. Tầm quan trọng và biểu hiện thiếu Mo

4. Biểu hiện của cây trồng thiếu Molybden:

5. Mo (molypden) trong đất:

5.1. Tính chất hóa học của molybden trong đất và ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của cây trồng

6. Các loại nguyên liệu để sản xuất phân có Mo.

Ảnh hưởng của Molybden (Mo) đến quá trình sinh lý – sinh hóa của cây trồng

Cây trồng hấp thụ molybden chủ yếu dưới dạng muối molybdat (MoO₄²⁻) và molybden oxit (MoO₃). Mặc dù cây chỉ cần một lượng Mo rất nhỏ, nhưng vai trò của nguyên tố vi lượng này lại vô cùng quan trọng đối với các quá trình sinh lý và sinh hóa thiết yếu.

Ngay từ năm 1930, vai trò của Mo đã được ghi nhận trên cây họ đậu và các vi sinh vật cố định đạm tự do. Molybden tham gia trực tiếp vào nhiều quá trình quan trọng như:

Dinh dưỡng khoáng: Hỗ trợ cây hút dinh dưỡng, đặc biệt là đạm; xúc tiến quá trình cố định đạm phân tử (N₂) từ không khí và quá trình khử nitrat (NO₃⁻) trong cây.
Hô hấp: Góp phần vào quá trình oxy hóa – khử, giúp giải phóng năng lượng cho cây.
Quang hợp: Kích hoạt diệp lục và tăng cường khả năng hấp thụ CO₂, hỗ trợ quá trình đồng hóa carbon.
Chuyển hóa gluxit: Tham gia vào quá trình chuyển hóa carbohydrate, tạo năng lượng và vật liệu để phát triển các mô mới.
Phát triển hình thái: Ảnh hưởng đến sự hình thành thân, rễ và khả năng chống chịu điều kiện bất lợi.

Cây trồng phản ứng tích cực với Mo

Hiệu quả của Mo được ghi nhận rõ rệt trên nhiều loại cây trồng, đặc biệt là:

Cây họ đậu: Đậu xanh, đậu tương, lạc – vốn cần Mo để cố định đạm khí trời thông qua vi khuẩn nốt sần.
Cây họ thập tự: Như bắp cải, súp lơ – cần Mo cho quá trình khử nitrat.
Cây họ bầu bí: Dưa leo, dưa gang, bầu, bí – cải thiện sinh trưởng và năng suất.
Rau màu: Cà chua, khoai tây – tăng khả năng quang hợp và hấp thu đạm.
Cây lấy dầu: Lạc, đậu tương, hướng dương – Mo giúp tăng tỷ lệ kết hạt và hàm lượng dầu.
Sinh vật cố định đạm: Tảo lam, bèo dâu – cần Mo cho hoạt động của enzyme nitrogenase.

Tầm quan trọng và biểu hiện thiếu Mo

Mo là thành phần cấu tạo của enzyme nitrogenase và nitrate reductase – hai enzyme chủ chốt trong quá trình chuyển hóa và sử dụng đạm của cây trồng. Dù nhu cầu của cây đối với Mo chỉ vài gram trên mỗi 1.000 m², nhưng nếu thiếu hụt sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như:

Suy giảm khả năng đồng hóa đạm.
Cây còi cọc, phát triển chậm.
Biến dạng mô, điển hình là hiện tượng dị hình ở bông cải (súp lơ), khiến hoa không tạo thành khối chặt, biến dạng.

Biểu hiện của cây trồng thiếu Molybden:

Cây trồng thiếu molypden (Mo) thường có các biểu hiện như vàng lá, còi cọc, và chậm phát triển, tương tự như thiếu đạm. Ngoài ra, ở cây họ đậu, thiếu Mo có thể làm giảm sự hình thành nốt sần trên rễ, ảnh hưởng đến khả năng cố định đạm.

Dưới đây là các biểu hiện cụ thể:

Vàng lá:
Lá có thể chuyển sang màu vàng nhạt, vàng cam, hoặc có đốm vàng giữa các gân lá, đặc biệt là ở các lá già.
Còi cọc, chậm phát triển:
Cây thiếu Mo thường có thân, cành nhỏ, lá nhỏ và có thể bị khô dần.
Hiện tượng "whiptail" (roi đuôi) ở cây họ cải:
Lá có thể bị biến dạng, hẹp lại và cong như hình roi quất.
Ảnh hưởng đến cây họ đậu:
Thiếu Mo làm giảm sự hình thành và phát triển của nốt sần trên rễ, từ đó ảnh hưởng đến khả năng cố định đạm của cây, khiến cây yếu ớt và năng suất thấp.
Đất chua:
Triệu chứng thiếu Mo thường xảy ra ở những vùng đất có tính axit hoặc đất cát có hàm lượng chất hữu cơ thấp.
Bắp cải/súp lơ thiếu Mo (molypden)
Cây trồng thiếu Mo (molypden)

Mo (molypden) trong đất:

Tính chất hóa học của molybden trong đất và ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của cây trồng

Hàm lượng molybden (Mo) trong đất tự nhiên thường rất thấp, chỉ khoảng 2 ppm. Mo tồn tại chủ yếu ở các mức hóa trị 4, 5, 6, hoặc dưới dạng cation có hóa trị 2 và 3. Trong điều kiện đất chua, ion molybdat (MoO₄²⁻) có xu hướng bị keo đất hấp thụ mạnh, làm giảm tính sẵn sàng của Mo đối với cây trồng.

Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng, trong môi trường chua, Mo dễ bị kết hợp với các nguyên tố như sắt (Fe), nhôm (Al) và titan (Ti), từ đó tạo thành các hợp chất không tan, khó tiêu. Đồng thời, các oxit Mo như Mo₂O₅ và MoO₂ cũng chuyển hóa rất chậm sang MoO₃ – dạng có thể hòa tan để tạo muối molybdat – khiến cho cây càng khó hấp thụ Mo trong môi trường có pH thấp.

Tác động của phân bón đến khả năng hấp thu Mo của cây

Bón nhiều phân lân (P) có tác dụng tích cực, giúp cây hấp thụ được nhiều Mo hơn. Điều này có thể do lân giúp tăng pH cục bộ, cải thiện độ hòa tan của Mo hoặc cạnh tranh hấp phụ với keo đất.
Ngược lại, bón nhiều muối sunfat (SO₄²⁻) lại khiến cây hấp thu Mo giảm sút. Có thể do hai ion SO₄²⁻ và MoO₄²⁻ có kích thước và điện tích tương tự, dẫn đến cạnh tranh hấp thu tại rễ cây. Ngoài ra, việc bón nhiều sunfat còn có thể làm đất chua thêm, từ đó càng giảm khả năng hòa tan của molybden.

Các loại nguyên liệu để sản xuất phân có Mo.

Các muối này thường được trộn với phân lân tạo thành phân lân có chứa Mo hoặc trộn với phân phức NPK.
Người ta thường dùng các muối chứa Mo để bón vào đất bằng cách trộn cùng bón với các loại phân khác, hoặc phân chuồng, số lượng bón 100 – 200 g/ha. Trên thị trường thường dùng supe lân có chứa 0,2% Mo.
1/ Natri molybdat (Na₂MoO₄.2H₂O).
- Dạng tinh thể màu trắng.
- Có chứa 39 – 46% Mo.
2/ Molybden (IV) oxit (MoO₃)
- Bột màu vàng
- Có chứa 66% Mo.
3/ Amon molybdat (NH₄)₆Mo₇O₂₄.4H₂O.
- Có chứa 81,5 % Mo.
4/ Khoáng vật: Khoáng vật dùng để sản xuất Mo là molybdenit MoS₂ và các molybdat canxi, chì.
5/ Các chất thải công nghiệp: Chất thải sản xuất đèn điện cũng có thể sử dụng làm nguyên liệu chứa Mo.