Cadimi (Cadmium, ký hiệu Cd) là một kim loại nặng độc hại, thường được tìm thấy trong môi trường và gây ô nhiễm nghiêm trọng cho nông sản Việt Nam, đặc biệt là sầu riêng – mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Trong bài viết này hãy cùng Công ty Công Nghệ Cao Âu Mỹ tìm hiểu sâu hơn những vấn đề về Cadimi.

Cadimi và biện pháp khắc phục trong trái

Cadimi là gì? Đặc điểm và nguồn gốc tự nhiên

Cadimi là nguyên tố hóa học thuộc nhóm kim loại chuyển tiếp, có ký hiệu Cd và số nguyên tử 48, tồn tại dưới dạng kim loại trắng bạc mềm mại, hiếm gặp trên Trái Đất. Không giống như các kim loại thiết yếu như kẽm, Cadimi không đóng góp vào quá trình sinh học mà chủ yếu gây độc tính khi tích tụ.

Đặc điểm hóa học và vật lý của Cadimi

Cadimi có những đặc tính nổi bật khiến nó dễ dàng lan tỏa và tích tụ trong môi trường. Đây là kim loại mềm, dẻo, dễ uốn, với màu trắng ánh xanh, khối lượng riêng 8,65 g/cm³ và nhiệt độ nóng chảy thấp chỉ 321°C – thấp hơn nhiều so với sắt (1538°C).

Cadimi

Về mặt hóa học, Cadimi phản ứng mạnh với axit, dễ hòa tan và hình thành hợp chất độc hại như cadmium sulfide (CdS) – chất tạo màu vàng trong sơn và nhựa. Nó không bị oxy hóa ở nhiệt độ phòng nhưng dễ bay hơi khi đun nóng, góp phần vào ô nhiễm không khí.

Dưới đây là bảng so sánh đặc tính của Cadimi với các kim loại nặng khác để dễ hình dung:

Kim loại	Khối lượng riêng (g/cm³)	Nhiệt độ nóng chảy (°C)	Độ độc tính	Ứng dụng chính
Cadimi (Cd)	8,65	321	Cao (WHO Group 1)	Pin Ni-Cd, mạ điện
Kẽm (Zn)	7,14	420	Thấp (thiết yếu)	Phân bón, hợp kim
Chì (Pb)	11,34	328	Cao	Pin axit-chì

Những đặc tính này làm Cadimi dễ dàng di chuyển từ đất vào cây trồng, đòi hỏi sự chú ý đặc biệt trong canh tác.

Nguồn gốc Cadimi

Nguồn gốc tự nhiên của nó chủ yếu từ quặng khoáng sản như quặng kẽm và photpho, hình thành qua quá trình địa chất hàng triệu năm, bao gồm lắng đọng từ đá núi lửa và xương động vật cổ đại. Trong nông nghiệp Việt Nam, Cadimi tự nhiên ít gây hại hơn so với nguồn nhân tạo, nhưng sự kết hợp với hoạt động con người đã làm tăng nồng độ đáng kể, đặc biệt ở vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL).

Cadimi xâm nhập vào sầu riêng từ đâu

Ô nhiễm Cadimi trong nông nghiệp Việt Nam chủ yếu xuất phát từ hoạt động nhân tạo, với phân bón phosphate (DAP) là thủ phạm lớn, chứa hơn 12 ppm Cd do quá trình sản xuất từ quặng photpho. Năm 2025, hơn 122.000 tấn DAP nhập khẩu từ Hàn Quốc đã bị nghi ngờ góp phần vào dư lượng cao trong sầu riêng.

Nguồn khác bao gồm nước thải công nghiệp, khói bụi từ luyện kim và phân bón hóa học lạm dụng. Cadimi xâm nhập nông sản qua rễ cây, tích tụ ở lá và quả, đặc biệt ở vùng đất chua pH thấp như ĐBSCL.

Dưới đây là flowchart minh họa đường xâm nhập:

Mô tả: Phân bón → Đất → Rễ cây → Lá/Quả → Con người.

Hạn chế cadimi trong trái

Nguồn tự nhiên và nhân tạo

Nguồn tự nhiên: Quặng khoáng, núi lửa và phong hóa đá (ít phổ biến ở VN, chỉ khoảng 10-20% tổng lượng).
Nguồn nhân tạo: Phân bón phosphate (DAP chứa 20-60 mg Cd/kg P2O5), nước thải từ nhà máy luyện kim và đốt nhiên liệu hóa thạch. Ở Việt Nam 2025, lạm dụng phân bón hóa học là nguyên nhân chính, với dữ liệu từ Cục Trồng trọt cho thấy tích tụ Cd trong đất lên đến 2-3 mg/kg ở một số vùng sầu riêng.

Bảng so sánh mức Cd trong phân bón Việt Nam vs. EU:

Loại phân bón	Mức Cd (mg/kg P2O5) - VN	Mức Cd (mg/kg P2O5) - EU (2025)	Rủi ro
DAP thông thường	40-60	<20	Cao
Phân hữu cơ	<5	<20	Thấp

Cơ chế Tích tụ trong Đất, Nước và Cây trồng

Cadimi hấp thụ qua rễ cây dưới dạng ion Cd²⁺, dễ dàng hơn ở pH đất dưới 6.5, sau đó di chuyển qua mạch xylem lên lá và quả. Trong nước tưới ô nhiễm, Cd lắng đọng ở đáy sông, xâm nhập gián tiếp. Cây trồng dễ tích tụ: rau lá (cải, rau muống), gạo và sầu riêng (tích lũy ở múi quả lên đến 0.1 mg/kg). Ví dụ, ở ĐBSCL, đất chua làm tăng khả năng hấp thụ 2-3 lần so với đất trung tính.

Tác hại của Cadimi đối với sức khỏe con người và môi trường

Cadimi là chất gây ung thư nhóm 1 theo WHO, tích lũy sinh học với thời gian bán thải 10-30 năm trong thận, gây suy giảm chức năng vĩnh viễn. Trong nông sản Việt Nam, tiêu thụ sầu riêng nhiễm Cd có thể dẫn đến ngộ độc mãn tính, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Đối với môi trường, Cd làm ô nhiễm đất lâu dài, giảm đa dạng sinh học và phá hủy hệ vi sinh vật.

Tác động sinh học và ung thư

Thận và xương: Gây suy thận mãn tính, loãng xương (hội chứng Itai-Itai ở Nhật Bản), đau xương chậu và biến dạng.
Hô hấp và ung thư: Hít khói Cd gây ung thư phổi; qua đường ăn uống dẫn đến vô sinh và tổn thương tuyến tiền liệt.
Tiêu hóa: Nôn mửa, tiêu chảy cấp tính nếu nồng độ cao.

Checklist triệu chứng ngộ độc: Đau bụng, mệt mỏi, yếu cơ, rối loạn canxi.

Bảng triệu chứng theo cơ quan:

Cơ quan	Triệu chứng	Mức độ nghiêm trọng
Thận	Suy giảm lọc	Mãn tính
Xương	Loãng xương	Cao, gãy xương
Phổi	Ung thư	Group 1 WHO

Ảnh hưởng đến Cây trồng và Nông nghiệp

Cadimi ức chế quang hợp, làm cây còi cọc, giảm năng suất 20-30% ở nồng độ >1 mg/kg đất. Trong sầu riêng, Cd tích tụ ở múi quả làm giảm chất lượng, tăng nguy cơ sâu bệnh. Môi trường: Ô nhiễm nước ngầm, ảnh hưởng chuỗi thức ăn.

Quy định và giới hạn Cadimi trong thực phẩm, phân bón tại Việt Nam và Quốc tế

Việt Nam áp dụng QCVN 8-2:2011/BYT với giới hạn Cd trong thực phẩm 0.05-0.2 mg/kg tùy loại, nhưng năm 2025, các vụ sầu riêng bị trả về thúc đẩy siết chặt hơn. Quốc tế, EU và Trung Quốc yêu cầu nghiêm ngặt để bảo vệ xuất khẩu.

Tiêu chuẩn QCVN và Quốc tế

Việt Nam (QCVN 40:2011/BTNMT): Nước thải 0.05-0.1 mg/L; phân bón <12 mg/kg.
EU (EC 1881/2006, cập nhật 2025): Thực phẩm 0.05 mg/kg (sầu riêng); phân bón <20 mg/kg P2O5.
FDA (Mỹ): 0.1 mg/kg trong rau củ; Trung Quốc: 0.05 mg/kg cho trái cây nhập khẩu.

Bảng so sánh:

Tiêu chuẩn	Giới hạn Cd trong sầu riêng (mg/kg)	Phân bón (mg/kg P2O5)
QCVN VN	0.05	<12
EU	0.05	<20
FDA	0.1	Không quy định cụ thể
Trung Quốc	0.05	<40

Giải pháp kiểm soát và giảm Cadimi trong nông nghiệp và xử lý nước thải

Giải pháp tập trung vào cải tạo đất và sử dụng phân bón sạch, các dòng hữu cơ vi sinh lên men sữa, với biochar và vôi chứng minh hiệu quả giảm Cd 30-50%. Ở Việt Nam, mô hình tại Tiền Giang áp dụng vi sinh và phân không Cd đã thành công.

Cải tạo Đất

Hữu cơ: Sử dụng sản phẩm hữu cơ vi sinh lên men sữa
Vôi: Nâng pH đất từ 4.5 lên 6.5, giảm hấp thụ Cd 40%.

Sản phẩm hữu cơ vi sinh từ sữa của Công ty CNC Âu Mỹ giúp bổ sung hệ vi sinh có lợi, cải tạo đất tơi xốp và giữ ẩm tốt hơn. Nhờ vậy, cây trồng khỏe mạnh, phát triển bền vững mà không lo thoái hóa đất.

Với nguồn gốc hoàn toàn từ sữa lên men, sản phẩm an toàn, thân thiện với môi trường và không gây tồn dư hóa chất. Đây chính là giải pháp canh tác sạch, phù hợp xu hướng nông nghiệp hữu cơ hiện đại.

Cải tạo đất hạn chế cadimi

Trồng cây hút Cadimi

Trồng cải xoong, hướng dương có khả năng hút Cd từ đất. Bà con có thể trồng xen canh để vừa có nguồn thu nhập và vừa giúp ích trong việc hạn chế Cadimi trong đất.

Phương pháp Kỹ thuật

Bước-by-bước xử lý nước thải:

1. Điều chỉnh pH 10-11 bằng keo tụ.

2. Hấp phụ bằng than hoạt tính.

3. Sử dụng vi sinh vật phân hủy Cd.

Bảng so sánh:

Phương pháp	Chi phí	Hiệu quả (%)
Hấp phụ	Trung bình	80
Keo tụ	Thấp	60
Sinh học	Cao	70

Cải tạo đất trồng sầu riêng khi bị nhiễm

Kiểm tra pH đất và Cd định kỳ (6 tháng/lần).
Chọn phân bón hữu cơ không Cd.
Bón vôi 1-2 tấn/ha/năm.
Sử dụng nguồn hữu cơ vi sinh lên men từ sữa.
Theo dõi dư lượng quả trước thu hoạch.

Trường hợp thực tế: Ô nhiễm Cadimi trong trồng sầu riêng Việt Nam

Năm 2025, ngành sầu riêng Việt Nam đối mặt khủng hoảng khi 77 lô hàng (hơn 200.000 tấn) bị trả về từ Trung Quốc do Cd vượt 0.05 mg/kg, chủ yếu từ ĐBSCL và Đắk Lắk. Timeline: Tháng 3-5/2025, phát hiện đầu tiên; tháng 6, xuất khẩu giảm 50%.

Nguyên nhân chính và hậu quả kinh tế

Nguyên nhân: Phân DAP nhập khẩu (Hàn Quốc), đất chua pH<5, nước tưới ô nhiễm.
Hậu quả: Thiệt hại 100 triệu USD, mất thị phần, giá sầu riêng giảm 20-30%.

Bài học và giải pháp áp dụng

Bài học: Kiểm soát đầu vào phân bón, xây bản đồ Cd vùng trồng.

Giải pháp: Áp dụng mô hình hữu cơ vi sinh lên men sữa. Cùng với các kỹ thuật canh tác và sử dụng nguồn phân bón có đủ chỉ tiêu về Cd.

Câu hỏi thường gặp về Cadimi

Cadimi từ đâu vào nông sản Việt Nam?

Chủ yếu từ phân bón phosphate (DAP) và nước thải công nghiệp, tích tụ qua rễ cây.

Tác hại của Cadimi với sầu riêng là gì?

Giảm năng suất, tích lũy ở múi quả gây ung thư khi tiêu thụ; năm 2025, dẫn đến trả hàng xuất khẩu.

Cách kiểm tra Cadimi trong đất?

Sử dụng kit test nhanh hoặc gửi mẫu đến lab (chi phí 500.000-1 triệu VND/mẫu); kiểm tra pH trước.

Làm sao giảm Cadimi trong vườn sầu riêng?

Bón vôi, dùng biochar và phân hữu cơ vi sinh lên men sữa từ công ty Công Nghệ Cao Âu Mỹ; theo dõi định kỳ để đạt chuẩn.

Cadimi có trong thực phẩm nào nhiều?

Nội tạng động vật, hải sản và rau củ đất nhiễm Cd; tránh ăn sống.

Kết luận

Cadimi không chỉ là mối đe dọa sức khỏe (ung thư, suy thận) mà còn thách thức kinh tế cho nông nghiệp Việt Nam, đặc biệt sầu riêng 2025. Từ nguồn gốc nhân tạo đến giải pháp như hữu cơ vi sinh lên men sữa và phân sạch, hành động ngay có thể đảo ngược tình thế. Nông dân hãy kiểm tra đất, chọn phân bón uy tín và liên hệ chuyên gia để xét nghiệm. Bảo vệ nông sản hôm nay là bảo vệ tương lai – cùng xây dựng nền nông nghiệp bền vững! Tham khảo thêm: WHO Cadmium Guidelines, QCVN 8-2:2011.

Công ty Công Nghệ Cao Âu Mỹ là công ty chuyên cung cấp các sản phẩm hữu cơ vi sinh lên men từ sữa. Được sử dụng trên nhiều đối tượng cây trồng và hạn chế dư lượng Cadimi trong trái. Mọi thắc mắc về sản phẩm và quy trình, bạn có thể để lại thông tin để đội ngũ kỹ thuật liên hệ hỗ trợ tư vấn.