Đồng (Cu) - Copper

Nội dung chính

1. Đồng (Cu) - Copper

2. Vai trò của Đồng (Cu) trong quá trình sinh lý – sinh hóa của cây trồng

3. Biểu hiện thiếu đồng trên cây trồng:

3.1. Các biểu hiện cụ thể:

3.2. Nguyên nhân:

4. Biểu hiện của dư thừa đồng (ngộ độc đồng)

4.1. Nguyên nhân: Dư thừa đồng thường xảy ra do sử dụng quá nhiều thuốc trừ nấm gốc đồng, hoặc do đất có hàm lượng đồng quá cao.

5. Đồng trong đất

6. Các loại nguyên liệu sử dụng sản xuất phân có đồng

6.1. * Có hai nhóm chủ yếu:

6.2. * Sử dụng phân có đồng

Vai trò của Đồng (Cu) trong quá trình sinh lý – sinh hóa của cây trồng

Đồng (Cu) tham gia vào nhiều quá trình sinh lý và sinh hóa quan trọng của thực vật. Nguyên tố này đóng vai trò trong các hoạt động như: cố định đạm (N), khử nitrat, phân giải các hợp chất, khử CO₂, cũng như tổng hợp chất diệp lục (chlorophyll) và các chất điều hòa sinh trưởng. Ngoài ra, đồng còn góp phần điều hòa quá trình thoát hơi nước, chuyển hóa gluxit, đồng thời hỗ trợ sự hình thành các mô mới ở thân, lá, rễ. Nhờ đó, cây cải thiện được khả năng thích nghi với điều kiện khắc nghiệt như hạn, rét và nóng.

Bên cạnh đó, đồng còn ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp các hợp chất quan trọng như: đường, các hợp chất chứa đạm, chất béo, diệp lục, sắc tố thực vật, vitamin C và enzyme – tất cả đều thiết yếu cho sự phát triển và sinh trưởng bền vững của cây.

Biểu hiện thiếu đồng trên cây trồng:

Khi cây trồng thiếu đồng, biểu hiện thường thấy là lá rủ xuống, có màu xanh tối, sau đó chuyển sang màu xanh bạc, cong queo và có thể bị hoại tử, đặc biệt là ở các cây ăn quả, có thể xuất hiện hiện tượng chảy gôm.

Các biểu hiện cụ thể:

Lá: Lá ban đầu có màu xanh, sau đó chuyển sang xanh tối, thậm chí bạc trắng, cong queo và có thể bị hoại tử.
Cây: Cây có thể bị còi cọc, chậm phát triển, đặc biệt là ở giai đoạn ra hoa, ra quả.
Hoa và quả: Thiếu đồng có thể làm cây không ra hoa hoặc ra hoa ít, quả bị hoại tử và có thể bị rụng.
Chảy gôm: Một biểu hiện đặc trưng của thiếu đồng trên cây ăn quả là hiện tượng chảy gôm, kèm theo các vết hoại tử trên quả.

Nguyên nhân:

Đất thiếu đồng, đặc biệt là đất cát, đất chua và đất giàu mùn.
Hàm lượng photpho cao trong đất cũng có thể làm giảm khả năng hấp thụ đồng của cây, theo Thế Giới Nhà Nông.
pH đất không phù hợp, thường là quá cao hoặc quá thấp.

Biểu hiện của dư thừa đồng (ngộ độc đồng)

Dư thừa đồng (ngộ độc đồng) ở cây trồng biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm chậm phát triển, lá vàng úa, rễ đen và kém phát triển, và có thể dẫn đến héo rũ và chết cây. Đặc biệt, ở cây khoai lang, dư thừa đồng có thể gây ra các đốm trắng giữa các gân lá trưởng thành.

Các biểu hiện cụ thể:

- Ảnh hưởng đến sự phát triển: Cây trồng chậm phát triển, còi cọc, đẻ nhánh kém, rễ ít và kém phát triển.
- Biến đổi trên lá: Lá có thể chuyển sang màu xanh đậm bất thường, dày và hơi cong, mép lá có thể bị vàng úa hoặc hoại tử.
- Ảnh hưởng đến rễ: Rễ cây có thể bị đen, đặc biệt là ở đầu rễ, làm giảm khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng.
- Triệu chứng tương tự thiếu sắt: Độc tính đồng có thể gây ra các triệu chứng tương tự như thiếu sắt, như vàng lá và hoại tử ở mép lá.
- Nguy cơ héo rũ và chết cây: Nếu tình trạng dư thừa đồng nghiêm trọng, cây có thể bị héo rũ và chết dần do rễ bị tổn thương và không thể hấp thụ nước và chất dinh dưỡng.

Nguyên nhân: Dư thừa đồng thường xảy ra do sử dụng quá nhiều thuốc trừ nấm gốc đồng, hoặc do đất có hàm lượng đồng quá cao.

Đồng trong đất

Ngay từ năm 1931, các nhà khoa học đã phát hiện rằng cây trồng chỉ phát triển tốt khi có đủ lượng đồng. Theo thời gian, người ta nhận thấy tình trạng thiếu đồng thường xuất hiện trên đất than bùn và đất giàu chất hữu cơ. Những năm gần đây, hiện tượng này còn được ghi nhận trên nhiều loại đất khác nhau, mở rộng phạm vi ảnh hưởng đáng kể.

Trong tự nhiên, đồng dễ tiêu có thể hiện diện sẵn trong đất hoặc được bổ sung thông qua phân bón và thuốc trừ nấm bệnh. Lượng đồng trong đất phụ thuộc vào đá mẹ và quá trình tích lũy sinh học, trong đó cây trồng hút Cu từ tầng đất sâu và đưa lên tầng mặt.

Hàm lượng Cu dễ tiêu thay đổi theo tỷ lệ chất hữu cơ trong đất. Chất hữu cơ có khả năng kết hợp với đồng tạo thành các phức chất đồng–hữu cơ mà cây trồng rất khó hấp thụ. Đặc biệt, khi đất có hàm lượng đạm (N) và lưu huỳnh (S) cao, các phức chất này càng bền vững, làm giảm khả năng sử dụng Cu của cây.

Bên cạnh đó, đất chứa nhiều sét cũng có thể hấp thu ion đồng, dù mức độ hấp thu yếu hơn so với chất hữu cơ. Khi một loại đất vừa giàu sét lại vừa giàu hữu cơ, nguy cơ thiếu đồng càng trở nên rõ rệt. Tại Việt Nam, các khu vực thung lũng miền núi, vùng đất sinh lầy ven biển, đất than bùn và đất phèn giàu hữu cơ là những nơi dễ gặp tình trạng thiếu Cu trong canh tác.

Các nghiên cứu còn chỉ ra rằng khi pH đất tăng lên, lượng đồng ở dạng dễ tiêu lại giảm xuống, điều này lý giải tại sao việc bón vôi để cải tạo đất chua đôi khi lại khiến cây bị thiếu đồng.

Ngoài ra, người ta còn phát hiện mối quan hệ nghịch giữa lượng nhôm (Al) và đồng dễ tiêu: khi hàm lượng Al trong đất cao, khả năng hấp thu Cu của cây bị giảm rõ rệt. Một mối liên hệ tương tự cũng được ghi nhận giữa đồng và sắt.

Do đó, các loại đất chua giàu sắt và nhôm di động có nguy cơ cao gây ra thiếu đồng cho cây trồng, ảnh hưởng tiêu cực đến sinh trưởng và năng suất.

Các loại nguyên liệu sử dụng sản xuất phân có đồng

* Có hai nhóm chủ yếu:

Các hợp chất hòa tan trong nước: Đồng sunfat ngậm phân tử nước (CuSO4.H2O), có tỷ lệ Cu 35% ở dạng bột hoặc dạng viên. Đồng sunfat ngậm 5 phân tử nước (CuSO4.5H2O) có tỷ lệ Cu 25% ở dạng bột hoặc viên. Phức đồng (Cu.EDTA) ở dạng bột hoặc viên có 15%Cu.

+ Các hợp chất tan trong axit xitric: Đồng (II) oxit (CuO) có chứa 75% Cu, đồng (I) oxit (Cu₂O) có chứa 89% Cu; sunfat hydroxit đồng (CuSO₄.3Cu(OH)₂.2H₂O) có chứa 53% Cu ở dạng bột hoặc viên; đồng silicat ở dạng thủy tinh (silicat đồng) ở dạng bột; muối đồng amôn có chứa 30% đồng.

+ Các hợp chất trên có thể dùng trực tiếp làm phân bón hoặc sản xuất phân đa nguyên tố chứa đồng. Quạng pyrit Cu có chứa 0,3-0,6% Cu cũng được sử dụng như một loại nguyên liệu để sản xuất các lọa phân đa nguyên tố chứa đồng và chứa lưu huỳnh hoặc để bón trực tiếp.

* Sử dụng phân có đồng

Có thể cung cấp đồng cho cây bị thiếu đồng theo 2 cách:

+ Dùng dung dịch phun lên lá. Các loại muối đồng tan trong nước được pha với nồng độ tương đương 0,02-0,05% CuSO4 phun từ 600-1000 lít 1 ha, hoặc ngâm hạt giống trong vòng 6-12 giờ trước lúc gieo.

+ Dùng các muối đồng không hòa tan trong nước chỉ hòa tan trong axit xitric như đồng oxit và các silicat, các muối đồng amôn phootphat. Lượng bón tương đương 10-25kg Cu/ha.

Cu bón nhiều năm đễ tích lũy và gây độc. Nhiều vùng trồng nho do dùng dung dịch boócđô (hỗn hợp sunfat với vôi) qua nhiều năm để trừ bệnh nho đã tích lũy nhiều đồng đến mức gây độc đồng. Các vườn rau thường dùng thuốc trừ sâu bện có đồng cũng thường xảy ra hiện tượng độc thừa đồng.

Sự thừa đồng thường gây ra sự thiếu sắt và kẽm và liên quan đến sự cung cấp N và Mo. Tạo sựu cân đối giữa Cu, Fe, Zn, Mo và N là điều kiện cần thiết ngăn chặn độc hại do thừa đồng. Đó cũng là cơ sở của kỹ thuật sử dụng phối hợp các vi lượng.

Bạn tham khảo thêm

Modal title